Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

0
1889
Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış attığımız zaman bilimi dünyanın en eski bilim dallarında biridir.

Hatta en eskisidir bile denilebilir. Astronomi fizikile paralel bir bilim dalı olmakla beraber yüzyıllardır mecburen otoriteye yakın bilim adamları tarafından ilerletilmiş bugün olduğu gibi eski yıllarda da pahalı bir bilim dalıydı. Pahalı olmasının anlamı aslında insanlığa kattığı değerler ile ölçülebilir.

Peki buradan bir bilim dalı uğraşı ne kadar bütçe gerektiriyorsa o kadar büyük bilgiler mi sağlar? Zaman ve emek olarak bakarsak evet. Astronomi bilimi de zaman beraberinde sabır, emek gerektirir. Bu sabır ve emek bence bu işin en büyük bütçesi insanın gösterdiği bu öğrenme çabasıdır ki sonuçları da bugün hepimizin hayatında bilmeden de olsa mevcuttur.

Yüzyıllar süren astronomi gözlemleri ve araştırmaları neticesinde neler icat olmuş özetleyelim, bir teleskop camından nerelere gelinmiş , kameralar , dürbünler, bugün kullanılan ekran teknolojileri , TV cep telefonu bilgisayarlar , üzerimizde dönen uydular, roketler , uçaklar , radyo vs…..

İnsan düşünmüyor değil bunların hepsi nasıl bu bilim dalından çıkmış , işte insanın uzay merakı bazı araçların direkt olmasa da dolaylı yolda gelişmesinin yolunu açmıştır. Neden çünkü insan 5000 yıldır gökyüzünü gözlemliyor.

Bu kısa astronomi açıklamasından sonra biraz da tarihi gelişimine değinelim…

Tarih boyunca insanlar gökyüzüne bakmış ve hayatlarındaki bazı olayları gökyüzündeki değişimlere göre şekillendirmeye başlamış hatta olaylar inanç sistemlerine bile dönüşmüştür.

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Bütün bunları bugün yapılan arkeolojik çalışmalardan çıkan buluntulardan çıkartabiliyoruz , hatta arkeoastronomi gibi bir disiplin gelişmiştir.(Arkeolji ile astronomi biliminin paslaşması diyebiliriz.)

Çıkan heykeller, mimari tarzlar , şehir planları , yapıların konumu gibi birçok alanda bugünkinden daha fazla kullanılmıştır.

En azından bugünkü yapıları bırak astronomik hesaplamalara , yetişen mimarlar güney kuzey ayrımı bile yapamaz durumdalar.

Biraz daha detaya girelim mısırlılar nil nehrinde su baskınlılarının zamanını, balık akınlarını , av zamanlarını , çiftçiler yağmur zamanı , mevsimleri gibi ihtiyaçlarını karşılardı. Bugün kullandığımız takvim ve takvim olaylarının çıkış noktası da astronomi bilimidir.

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış
Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Eski uygralıklarda astronomi bilimiyle uğraşanlar unvanları astronom yada gökbilimci diye adlandırılır , bazı toplumlarda da din adamlarıyla bağdaştırılmış bu görev devlet törenlerinin belirlenmesinde de görev almıştır.

Babiller den Inca lara , Irlanda dan mısır lılara oradan çinlilere , maya larda , hindistan da , yunan astronomsinden iskenderi ye kadar. gelip duralım.

 

Arada bir not : İlk islam dünsyasında çevrilen eser hintli astronom Brahmagupta nın gözlem aletlerinden bahseden eseridir.

İskendireye nin astronomideki önemi bu iş için kurulan ilk ensitütü olmasıdır.

Buradan elde edilen veriler diğer astronomlar tarafından da kullanılmıştır. Kurucusu da Batlamyus dur Tarih ise M.Ö 150-200 .

Bu tarihin devamında yunan uygarlığının çökmesi ile astronomi biliminin gelişmesi doğuya dorğru kaymış tarihi biraz daha ileri sardırıp astonominin İslam dünyasında ki durumuna gelelim.

İslam dünyasında astronomi dinin pratiğine uygun olarak gelişme göstermiştir. Ay takvimine göre ibadet zamanları tayini yapılmakta , ramazan , kurban , namaz vakitleri v hatta kıble tayini bile yapılmaktaydı. (Pusula henüz yok)

Tabi sadece bu değil Kuran-ı Kerim de de gökyüzü konusunda birçok yerde bahis geçmekte ve atıf yapılmaktadır.

İslam dünyası ilk gözlemevini MS 800 lü yıllarda Emeviler tarafında Bağdat şehrinde kurulmuş, ikincisi ise yine Emeviler tarafında Şam da kurulmuştur.(2)

Şam daki gözlem evinde iki önemli eser çıkmış , Zic i Memnuni , Zic i Şemmasiye

Bunlar yapılan gözlemlerin enlem ve boylam belirlemelerinin kayıt altına alındığı eserlerdir.

*Astronomide bu tür kayıt kitaplarına almanak da denmektedir.

Devamında İlhanlılar , germiyanoğulları gibi beylikler de astronomi bilimine önemli katkılarda bulunmuştur.

Ama bu devrin en çok ses getireni malum Türk Astronom Uluğ Beydir , tam adı Muhammed TURAGAY dır.

Uluğ bey in semerkant ta kurduğu büyük gözlemevinden 4 büyük astronom daha adını duyurmuştur. Kazızade i Rumi (aslında Uluğ Beyin Hocası) , Gıyasettin Cemşit, Ali Kuşçu

Burada yetişen astronomlar daha sonra farklı coğrafyalara yayılarak araştırmalarını devam ettirmiştir. Ali Kuşçu İstanbul a gelmiş İlk gözlemevini Beyoğlunda kurmuştur.

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Takvim 1580 yıllarını gösterdiğinde ise İstanbul da tophane yakınlarında kurulan ilk Türk devlet rasathanesi yıkılır . Sebebi ise aklı evvel bazı insanların padişaha verdiği vesveselerdir.(1)

Açıklama: İslam dininde gaybdan haber vermek günahtır. Keza birçok ayette belirtildiği üzere gaybı yanlız Allah bilmektedir. Bu çalışmalarda da bilimsel araştırmalar dışına çıkılmış olabilme ihtimalini de değerlendirmek gerekmektedir. Bu sebeple yıktırılmış olma ihtimalide vardır.(Web sayfasının notu)

Bu tarihe kadar astronomi bilimde Avrupadan önde olan islam alemi gerileme dönemine girmiş ve bir daha toparlanamamıştır.

Kısa bir özet ile anlatmaya çalıştığım ve İslam dünyasının , yanlış insanların yönlendirmesiyle yüzyıllarca medreslerimizde , alimlerimizin , yöneticilerimizin tahsil ettiği malum bilim dalı ortaçağ karanlığında yaşayan avrupa yı bugünkü durumuna getirip , daha ilerisi Amerika ve Rusya , Çin , Hindistan gibi ülkelerin gökbilimine verdiği önemle geldiği konumlar ortadadır.

Astronomi Tarihine Yakinen Bakış

Son olarak biz müslümanlar , kendimize yol haritası olarak gördüğümüz Kuran-ı Kerim’i sanırım biraz yanlış yorumluyoruz . Yüce Allah ın bize emrettiği ilk emri unutmuşuz. İkra…

Selam ve dua ile…

Kaynaklar: Ahmet Akgündüz-Said Öztürk, Bilinmeyen Osmanlı, OSAV, İstanbul, 1999;
Takıyyuddin, Cedâvil-i Rasadiye, İstanbul Rasathanesi kütp. nr. 378

Türk-İslâm Dünyası’nda Bilim ve Eğitim Kurumları – III” Usgam

Yazar : Ahmet Can Gümrükçü

 

İlginizi Çekebilir :“İkra” Oku!

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.