Srebrenitsa Katliamının Yıldönümü
“Srebreniçki İnferno” yani Srebrenitsa Cehennemi. Aliya İzzetbegoviç’in danışmanlarından Cemalettin Latiç’in son şiir kitabının ismi. Eski Bosna milli marşının da şairi olan Latiç Boşnakların Srebrenitsa’da yaşadıklarını ifade edebilmek için kitabına bu ismi seçmiş. Bu sene Srebrenitsa katliamının 20. yılı. Boşnakların aslında hiç dinmeyen acıları dünya hafızasında yeniden tazeleniyor. 6 Temmuz 1995 tarihinde başlayan ve yaklaşık 10 gün süren katliam boyunca 10 bine yakın masum insan hunhar bir biçimde katledildi.
Srebrenitsa katliamı tarihin ibret dolu sayfaları karıştırıldığında aslında geçmişe dönüşü temsil ediyor. 1844’te İlija Graşanin ile başlayan İkinci Dünya Savaşı sırasında Draja Mihayloviç’le süren ve kimi zaman “Türkleşenlerden arındırma politikası!” kimi zaman da “nerede bir Sırp varsa orası Sırplarındır!” sloganlarıyla devam ettirilen etnik arındırma süreçleri, yine bir Sırp olan Milovan Cilas’ın “Adaletsiz Ülke” adlı kitabında 1924 yılında �zahoviçi’de yaşananları “Orada kanlı ve ürkütücü bir dram oynandı” şeklinde tarif ettiği Srebrenitsa’lardı. Fakat insanlar gibi toplumların da hafızaları zayıfladığında ya da etnik temizlik güçlü bir irade tarafından amaç olarak ortaya konduğunda yapılacak pek fazla bir şey kalmıyor. Maalesef Srebrenitsa’daki gibi etnik olarak temizlenen bölgeler, yıkılan camiler, 100’ü aşkın toplama kampı, 500’e yakın toplu mezar ve katliamlar savaşın sonucu değil sebebiydi.
Srebrenitsa savaş öncesinde %75’i aşan Boşnak nüfusuyla etnik olarak Boşnaktı ve Sırplar burada sadece %23’lük bir nüfusa sahipti. BM tarafından ‘güvenlikli bölge’ ilan edilen altı Boşnak kentinden biriydi. Güvenlikli dendiğinden çevre bölgelerden de buraya toplanan 45 binin üzerinde insan bulunmaktaydı. Fransız General Jacques Morillon “BM sizi koruyacaktır, sizi asla terk etmeyecektir!” güvencesini veriyordu. Fakat bölge koruması 400 kişilik bir Hollandalı ‘barış gücü’ne bırakılmıştı. Şehir 6 Temmuz günü Ratko Mladiç ve Sırp çentiklerce kuşatıldığında bu bölgeyi korumakla görevli Hollandalılar tek bir kurşun bile atmadılar. Hatta Sırplarla birlikte Boşnaklara tacize katılanlar oldu.
Aslında katliamdan yaklaşık bir ay önce ABD istihbaratının bu katliamdan haberi vardı. Sırp General Ratko Mladiç’le Yugoslav Genelkurmayı’nın büyük bir katliamdan söz ettikleri tespit edilmişti. Fakat bu istihbarat savaşın neredeyse bitme noktasına geldiği bir dönemde önemsenmemişti.
2002 yılında katliamla ilgili olarak yayınlanan bir rapor Hollanda’da hükümeti düşürse de, başta BM, NATO, ABD ve AB olmak üzere uluslararası toplumun 6-16 Temmuz tarihleri arasındaki 10 günde neler yaptıklarını merak etmemek imkansız. 12-77 yaş arası 10 bin erkek katledilirken daha önemli olan şey neydi? Uluslararası toplum ne yapacağını tartışırken Sırp General Ratko Mladiç 11 Temmuz tarihinde Sırp Televizyonu’na çıkarak Türklerden intikam almanın vaktinin geldiğini ve Srebrenitsa kentini Sırplara hediye ettiğini açıkladı. Belli ki suskunluk ve tepkisizliğin ne anlama geldiği Sırp mevzilerinden çok iyi anlaşılmıştı. Srebrenitsa, uluslararası topluma rağmen yapılan bir cinayet ya da katliam değildi. Uluslararası toplumun hareketleri, cellatları teşvik etti ve destekledi.
Katliamın tanıklarından biri şöyle anlatıyor: “Sırplar bildikleri veya hakkında bir şey duymuş oldukları Müslümanları topladıktan sonra sorgulamaya tabi tuttular ve ardından da çukur kazdırdılar. . . İlk gün, Çetnikler yaklaşık 500 kişiyi katlettiler. Sırplar onları çukurların önünde sıraya dizdikten sonra vuruyorlardı. Yaklaşık yüz kişi sorgulandıktan ve toplu mezar kazdırıldıktan sonra vurulan insanları kazdıkları mezara doldurmak zorunda bırakıldılar. Aynı günün akşamında kendileri için çukur kazmaları emredildi ve çukurun önünde sıra halinde dizilmeleri istendikten sonra vuruldular. Seher vaktinde, buldozer geldi, çukur kazdı ve 400 civarında erkeği diri diri gömdüler. Onlar Çetnikler tarafından çevrilmişlerdi ve kim kaçma teşebbüsünde bulunursa vuruluyordu. ”
Bu katliam BM temas grubunun 1994 haritasını ve Doğu Bosna’daki dengeleri değiştiren bir durumdu. Sırplar Srebrenitsa ve Zepa’yı katliamlarla ele geçirerek Doğu Bosna’nın Republica Sırpska içerisinde kalmasını sağladılar ve Dayton Anlaşması da bu durumu onayladı. Mladiç’in dediği gibi nüfusunun dörtte üçü Müslüman olan Srebrenitsa gerçekten Sırplara hediye edildi.
Şimdi Srebrenitsa Cenennemi’nin üzerinden geçen 10 yılın ardından Balkanlarda yeni Srebrenitsa’ların yaşanmamasını diliyor tüm dünya. Lakin bu konuda son olarak yapılanlar kanlı katiller Karadziç ve Mladiç’le yapılan pazarlıklardan ibaret. International Herald Tribune’nin 23 Haziran tarihli haberine göre Sırp hükümeti Mladiç’in destekçileriyle irtibat kurmaya çalışıyor. The Sundey Times’in haberi ise Mladiç’in teslim olmak için beş milyon dolar istediğini belirtiyor. Görüldüğü üzere tiyatro devam ediyor.
Onuncu yılında Srebrenitsa şehitlerini rahmetle anıyor arkada kalan yakınlarına sabırlar diliyoruz.
Murat Yılmaz
