Bitcoin İle İşlem Yapmak Caiz Mi?

19
6686
Bitcoin İle İşlem Yapmak Caiz Mi?
Bitcoin İle İşlem Yapmak Caiz Mi?

Soru: Bitcoin İle İşlem Yapmak Caiz Mi? Bitcoin internette kullanılan para birimi. Bu parayla alışveriş yapabiliyorsun. İstediğin zaman da Euroya Dolara Türk lirasına çevirebiliyorsunuz. Bu bitcoine yatırım yapmak, onu alıp satmak caiz mi?

 

Cevap: Bitcoin; herhangi bir merkez bankası veya resmi kuruluşa bağlı olmayan, çeşitli sistemler kullanılarak bilgisayar ağları üzerinde üretilen elektronik bir para birimidir. Paranın değer kazanması olanağını maksimize etmek için, belli miktarda para üretecek ve periyodik olarak her 3-4-5 yılda bir üretimi yarı yarıya düşecek şekilde tasarlanmış bir sistemdir. Sistem parayı üretir. Belli bir zaman diliminde sisteme katkı sağlayan ve sistemin güvenliğini sağlayan katılımcılar da, bu elektronik parayla ödüllendirilir. Sistem, kullanıcılara bu elektronik parayı kullanarak, para transferleri, alım-satım, döviz ve benzeri işlemleri yapma olanağı sağlar. Paralar üretilir/alınır/satılır/transfer edilir. Kısaca çark böyle döner. Her beşeri sistem gibi, bu sistemin de birçok açığı ve zayıf yönleri bulunmaktadır. İslam dini, gerek ticari (örneğin faizcilik gibi), gerek sosyal ve kültürel (kumar, şans oyunları ve benzerleri gibi), kişilerin zarar gördüğü ve hatta görebilme ihtimalinin bulunduğu bütün sistemleri yasaklar. Bu sistemlere giden bütün yolları da; bir elin kangren olmuş parmakları gibi keser atar. Bu doğrultuda, yukarıda bahsedilen sistem hakkında şunları söylemek mümkündür: İslam hukukuna göre ticaretin/alış-verişin ve sarfın (döviz alım satımlarının) belli şartları vardır. Bu şartlara uymayan akitler ve alışverişler geçersizdir.

Bu bağlamda:

1- Alınacak veya satılacak şeyin karşılığının boş ve hayali olmaması gerekir. Dinimizce ma’dum (var olmayan) ve meçhul (yani bilinmeyen) bir şeyin satılması caiz değildir. Bu sebeple para ile bitcoin almak da caiz değildir.

2- Satın alınmayıp üretilse bile durum aynıdır. Sanal para aslen mevcut olmadığından, altın, gümüş, dolar gibi dövizlere çevrilmesi de dinimizce uygun değildir.

3- Sarf (döviz) işleminde kabz şartı vardır. İnternet üzerinden yapılan takaslarda hakiki bir kabz yoktur. Paranın hesaba geçmiş olması hakiki bir kabz ifade etmez. Bu sebeple bu işlem yine bu yönden de caiz değildir.

4- Paranın hesabınıza geçmesi ile kişi tam mülkiyet sahibi olmaz. Küçük miktarlarda parayı hemen kullanmanıza banka izin verse de, çok büyük miktarlarda belli bir sınırlamaya tabi tutulursunuz. Bu yüzden paranız üzerinde yine tam yetki sahibi olduğunuz ve onun maliki olduğunuz söylenemez.

5- Bitcoin ile yapılan işlemlerin geri döndürülemez olmasından dolayı operasyonel hatalardan ya da kötü niyetli satıcıların suistimalinden kaynaklı risklere de açıktır. Hâlbuki İslam Hukukunda muhayyerlik vardır. Örneğin “Hıyarul Ayb” diye ifade edilen kusur muhayyerliği ilkesine göre, mal ayıplıysa iade edilebilir. Ancak Bitcoinle yapılan işlemler “geri döndürülemez” özelliğine sahip olduğundan, siz bir satıcıya paranızı gönderseniz, ürün de elinize ulaştığında hatalı ya da bozuk çıkarsa geri iade etme şansınız yok. Alışveriş bu şartları taşıdığından dolayı yine fasit, yani geçersizdir.

6- Bitcoin, güvenli değildir. Dijital cüzdanınız başkaları tarafından çalınabilir, kaybolabilir veya sizin bilginiz dışında usulsüz olarak kullanılabilir. Hesabınızı çaldırırsanız paranızı geri alabileceğiniz bir merci de bulunmamaktadır. 7- Bitcoin transferlerinde gönderenin ve alıcının kimlik bilgileri gizli tutulabildiği için her türlü illegal, yasa dışı para transferlerine olanak sağlamaktadır. Halbuki yapılan işin meşru olması şarttır. Alınan malın ve ortaklık yapılan şirketin mahiyeti, şekli, ve iştigal ettiği saha iyi bilinmelidir. Yukarıda ifade edilenlerden yola çıkarak, Bitcoin sisteminin dinimizce uygun olmadığını ve Müslümanların kesinlikle uzak durması gerektiğini söyleyebiliriz. Şüpheli şeylerden kaçınmak, ihtiyatı hiçbir zaman elden bırakmamak en güzel ve yerinde olan davranıştır. Bu tip işlemlerden uzak durmanız tavsiyesi ile…

[/quote]

İkra İslam İlimleri Araştırma Merkezi Fetva Kurulu

İlginizi Çekebilir: BES hesabına para yatırmak haram mıdır?

 

19 YORUMLAR

    • Mevcut para sistemi kalksa da, devletin kontrolü üzerinde olan yeni sistemlere gecilir. bitcoin su anda develet kontrölünde degildir, devletin kontrolü altina alinir ve bitcoinlar adil paylasilir ise, durum degisir bence.

      • adil paylaşılmak ne ya, sistemi ayakta tutmak için makine çalıştırıyosun, gelen para zaten ancak masrafı karşılıyor. kimse devlet gibi para basıp cebindeki paraya enflasyonla çökemiyor. bu sistem devletlerin para birimlerinden çok daha adil merak etmeyiniz.

      • Sn. Halidin,
        Kripto paralarin mantiginda zaten hicbir otoritenin kontrolunde olmamak, boylece adaleti hicbir kimsenin -adil olmasi mantiksal olarak mumkun olmayan- devletlerin bile eline birakmamaktir. Kripto duzeni kendiliginden adil bir sistemdir, adaletin disina cikmaniza olanak tanimamasi da encrypted (siflelenmis, kriptolu) ve tum transferlerin herkesin gozu onunde gerceklesiyor olusundan gelir (teknik detaylarini inceleyebilirsiniz). Kisacasi kripto paralar decenteralized (merkezi olmayan) menkul kiymetlerdir, herhangi bir otoritenin hukmune girmeleri demek fiat paralarla (TL, dolar) birebir ayni konuma gelmeleri demektir.
        Saygilarimla

  1. Çok ta ilmi bir cevap olmamış açıkçası. Bakın demişsiniz ki cüzdanınız çalınabilir güvneli değildir ? Hocam Allah aşkına hangimiz cüzdanı fiziki cüzdanı çalınmama ihtimali var böyle bir ihtimali öne sürüp madencilikle alakalı olmayan bir şey caiz değil demek ne kadar doğru ? Ayrıca web sayfalarından alışveriş yapıyorsunuz ya da yapılıyor ya da java C+ gibi bir programla yazılım ürettiniz bunu satıyorsunu normal parayla.. sizin demenize göre madum ve var olmayan fiziksel olarak yani bir şey alıp satmak caiz değildir. o zaman web sayfası satmak veya java ile veya başka bir programla yazılım yazıp satmak ta caiz olmuyor sizin gözünüzde halbuki devlet sistemleri artık programlarla yönetiliyor. siber teknolojiler sayesinde bazı güvenlik önelmleri alınıyor. lütfen biraz daha ehli tahkik olup direk caiz değildir bilmiyoruz bunu demek yerine iyi bir araştırma yapıp insanları öyle bilgilendirin.. yoksa her önümüze gelene mahiyetini bilmediğimizden dolayı caiz değil dersek hiçbir şey yapmamak lazım teknolojiyle
    Saygılar

  2. genel fıkhi kaidelere yaslanılmaya çalışılmışsa da hatalı mukayeseler var.

    bir kere bitcoin’in ma’dum, meçhul, namevcut gibi sıfatlarla vasıflandırılması sistemin temelden yanlış anlaşıldığını gösteriyor. bilakis ortada var olan ve ne olduğu net bir şekilde tanımlı bir şey var.

    üçüncü ve beşinci maddede zikredilen hususların banka üzerinden yapılan tüm havale, eft, döviz aşım-satımı işlemlerinin de caiz olmaktan çıkaracağı açık. bu noktada belki zaruret gündeme getirilebilir. öyleyse bu zaruret halini dijital paralar için ortadan kaldıran nedir diye de sorulabilir.

    yine dördüncü maddedeki kıyasla kişinin bankada duran parasının maliki olmadığı söylenerek islam’ın emrettiği tüm mali ibadetler boşa çıkarılabilir.

    yedinci maddede söylenenlerin tümü tedavüldeki tüm paralar için aynen vakidir. müfti yine zaruretle caiz olduğunu söylerse, dijital paralar için de aynı zaruret geçerlidir.

    dijital cüzdanın çalınabilir olmasından dolayı “bitcoin’in caiz olmadığını” söylemek ise ancak akıl tutulması ile açıklanabilir.

    dolayısıyla dijital paralardan kesinlikle uzak durulması -en azından bu 7 madde ile- söylenemez.

    allahualem.

    ama el-hakk; şüpheli şeylerden kaçınmak takvanın bir gereğidir.

    rabbim tüm müslümanlara rızkın tayyibinden nasip etsin.

    • Cevaptan dah bir cevap olmuş. Fetva noktalarinin bu tür konularda geri kalmış olması kabul edilebilir ama bilmeden fetva verilmesi kabul edilemez. En azından su kısmını bilmiyoruz burasını anlamadık deseler de konunun uzmanina sorsalarmis

  3. Merhabalar,

    Öncelikle konuyu araştırıp ortaya bir şeyler koyduğunuz için teşekkür ederim.

    Fakat, blockchain mantığını anlamadan, ortaya koyduğunuz herşeyin çok sevdiğimiz/kullandığımız nakit paralar için de kullanıyor olmamızı hiçe sayarak saçma maddelerle açıklama yapmanız, İslam dinindeki “bilim” değeriyle çok örtüşmüyor.

    Dijital cüzdan çalınabilir ne demek? Şu anki teknoloji ile 8700 yılda kırılacak cüzdan şifreleri mi daha güvenli? Sizin yolda g.t cebinizde taşıdığınız cüzdan mı?

    Allah rızası için, müslümanları küçük düşürmeden önce oturup teknolojiyi düzgünce araştırın.

    Sorsak hepimiz bankacılık düşmanıyız. Dünya’da bankacılık sistemini riske sokacak ilk oluşuma, yine biz müslümanlar karşı çıkıyoruz. Sebebini merak ediyorum.

    • “Sorsak hepimiz bankacılık düşmanıyız. Dünya’da bankacılık sistemini riske sokacak ilk oluşuma, yine biz müslümanlar karşı çıkıyoruz. ” bu yorumunuza bittim. Süper tespit.

      maalesef en büyük sıkıntımız bilmeden bir konu hakkında fetva vermek…

  4. Bu yorumlara göre, yazılım satan bir firmada elle tutulur bir şey satmadığı için külliyen haram sayılır.
    Halbuki korsan yazılım kullanalım mı desek caiz değil haram dersiniz?
    Bunun dışında Doların rezerv para olduğu bir dünyada kaldı ki bunun karşılıksız basıldığı bilindiği halde bunun tahtını sarsabilecek bir şey için çok insafsız fetva vermişsiniz.

    • “Doların rezerv para olduğu bir dünyada kaldı ki bunun karşılıksız basıldığı bilindiği halde bunun tahtını sarsabilecek bir şey” çok doğru bir tespit.

      bu sistem doları yok edece dolayısıyla ABD nin sonu demek…

  5. 1. Madde: kağıt parada karşılıksız basılır değeri itibaridir.
    2. Madde itibari ile kripto paralar dövizden ziyade altın ve gümüşe daha çok benzer altın ve gümüşün değerli sınırlı rezervinin olmasından gelir tıpkı kripto para gibi
    3 havale ve zilyetliğin hükmenteslim edildiği satışlarda da kabz şartı mevcut değildir
    4 bu madde güvenilir pazarlarda geçerli değil hatta borsa olmaksızin direk cüzdan dan cüzdana havale ile para transferi yapılabilir
    5- bu anlamda yapılan hiçbir işlem geri döndürülmez pazarda meyveyi alıp parayı verdiğin de meyveyi geri verip paratı alman karşı tarafın tasarrufu altındadır sanki altın versek geri alma işlemini istediğimiz zaman yapabileceğiz hukuki zor kullanmak gerektiğinde bitcoin ispat açısından daha kolaydır çünkü tüm işlemler herkesce kayıt altındadır açık kaynak kodu var 100 de 100 şeffaflık bile mümkün
    6 kripto paranın çalınma ihtimali nakit altın veya banka hesabına kıyasla 10 larca kez daha zordur çikıs mottosu güvenli p2p dir

    Özet:
    Kripto paralar her halükarda mrvcut faiz ve borca dayalı ekonomi sisteminden evleviyetle üstündür. Zira faizi ve bankacılık sisteminin karşısında yer almaktadır. Kripto para teknolojidini haram ilan etmek faiz sistemine destek niteliği bile taşıyabilir. Sonuç Kağıt para helalse bitcoin kat ve kat daha helal olmalı.

    • Bununla birlikte kriptocoin teknolojisinin yeni olması sebebiyle fiyatların dalgalanması piyasa manüpülasyonları haksız kazançlara yol açabilmektedir. Bu sebeple fiyatlar oturana kadar net bir yorum yapmak beni aşar. altın bazında yada somut bir meta/emek karşılık gösterilerek basılan bir kripto para İslami açıdan daha sıhhatli olur kanaatindeyim. Detaylı tahlilde kağıt para ile kıyaslamak doğru netice vermeyebilir zira kağıt para zaruret sebebiyle kullanılmakta. Esas kıyas yapılması gereken altın / gümüş olmalıdır. Yıne fikirlerimin üstteki ile beraber bir hüküm icerdiği yanılgısına kapılmayın sadece muhakeme için farklı bir bakış sunuyorum. Allahın Selamı üzerinize olsun.

  6. Selamun aleyküm,

    Hiçbir maddesine katılamadığım bu yazıyı elimden geldiğince cevaplandırmaya çalışacağım. Ne yazık ki yazarın tamamen konu hakkındaki teknik bilgi eksikliğinden kaynaklandığına inanıyorum yazıdaki hatalı açıklamaların. Lütfen cevabımdaki hatalı gördüğünüz yerleri düzeltin, katılmadığınız noktaları belirtin.

    1- Birincisi burada ürün ya da hizmet alınmıyor, o yüzden bu argüman bitcoinin caiziyeti konusunda bir cevap niteliği taşımamaktadır. Bitcoin bir kıymet/değerdir; dolar, euro, altın, hatta petrol gibi. İkincisi ve sanırım daha önemlisi “dijital”in hayal ile karıştırılıyor olması. Bir elektronik mühendisi olarak şunu söyleyebilirim ki dijital olan herşey somuttur ve meçhul değildir. Kripto paraların dijital oluşu onları hayali yapmaz. Kimde ne kadar olduğu bellidir ve bu bilgiler günümüzdeki tüm fiat paralar gibi (TL, dolar, euro, …) dijital ortamda saklanmaktadır. Son olarak, alınan şeyin karşılığına ‘boş’ demek yalnızca alan kişinin takdirindedir.

    2- Sanal para üstteki maddede anlatıldığı üzere aslen mevcuttur. Daha teknik detaylarına bakarak daha net anlaşılabilir. Dipnot olarak ifade edelim; dolar dünya üzerinde herhangi bir şeye endeksli olmayan bir para birimidir ve bu onu yok yapmaz. Dolar vardır. Elindeki kağıtta ya da bilgisayardındaki ekranda oluşu bu durumu değiştirmez.

    3- Bütün banka transferleri internet üzerinden gerçekleşir. Mevcut ekonomik düzendeki fiat paraların (TL, dolar, euro, …) takasları görünüş itibariyle kripto paralar ile aynı şekilde, sanal olarak, bir taraftaki rakamın eksiltilip diğer taraftakinin artırılmasıyla gerçekleşmektedir. Marketteki müşterinin kredi kartıyla kasada alışveriş yapması da, merkez bankasının özel bankalara para transfer etmesi de sanal olarak, internet üzerinden gerçekleşir.

    4- Yine fiat paralar için de birebir geçerli olan yasalar ve mevzuat ile ilgili bir durum. Elinizde tanesi 5 lira olan 1 milyon armutunuzun olması sizi 5 milyon lira sahibi yapmaz. Öncelikle o armutu ister kabul eden birini bulup bir anda ister peyderpey satarak TL ye dönüştürmeniz gerekir. Ya da değeri 5 milyon lira olan boğazdaki bir yalıyı almak istiyorsanız, ev sahibinin 5 milyon TL yerine direk 1 milyon adet armutu kabul etmesi gerekir. Bu da istediğiniz şeyi satın almak için illa TL ye çevirmeye gerek olmadığını gösterir, çünkü armut o satıcı için menkul bir kıymettir. Pek çok mağazanın artık bitcoin ile ödeme kabul ediyor olması gibi.

    5- Bitcoin ile yapılan islemler neden geri döndürülemez olsun? Yazarın neden böyle bir argüman sunduğu merak konusu, bir örnek ile açıklayayım: Internette bir mağazaya girer ve bir ürün sipariş edersiniz. Ürünün degeri olan 100 TL’yi havale yoluyla satıcının hesabına yollarsınız ve ürün size kargoyla ulaşır. Baktınız ürün kusurlu, ürünü geri iade etmek amacıyla satıcıya yollarsınız ve o da 100 TL’yi sizin TL hesabınıza havale eder. Simdi ornekteki “TL” gecen yerleri “Bitcoin” ile değiştirin. Yazarın yorumu hala mantıklı geliyorsa lütfen cevap olarak fikrinizi paylaşın.

    6- Tamamen öznel ifadeler barındıran bu yorum yine kağıt para örneği uzerinden cevaplanabilir. Cüzdanı nerede tuttuğunuza bağlı. Kağıt para cüzdanını ister montunuzun cebine, ister yastığınızın altına, isterseniz de banka kasasına koyarsınız. Mali müşavir tutup ona da verebilirsiniz al sen yönet benim paramı diye, isterseniz de eşine dostuna verirsiniz. Kime neye ne kadar güveniyorsan paranı o yolla saklarsın. Bitcoin cüzdanı da herhangi bir cüzdan gibi fiziksel olarak cepte de taşınabilir ya da yukarıdaki herşey de yapılabilir; evet kripto para borsaları da sizin cüzdanınızı kendi sistemlerinde saklayabilir eğer tercih ederseniz. Evet Bitcoin çalınıp izniniz dışında kullanılabilir. Lakin bu bütün kağıt paralar için de geçerlidir.

    7- Kağıt para ile de yasadışı alışveriş yapılabilir, alan ve verenin kimliğini kimsenin ruhu bile duymayabilir. Alınan malı ve ortaklık yapılan şirketin herşeyini bilmek işlemi hangi parayla ya da ne tür bir menkul kıymet üzerinden yaptığınla ilgili değildir.

    Şüpheli şeylerden kaçınmak, ihtiyatı hiçbir zaman elden bırakmamak demek, şüpheli şeylerin aslını araştırmaya ve öğrenmeye, hatalı yorumlar ile insanların kafasını karıştırmamaya engel değildir.

    Rabbim müslümanları batıldan korusun, ümmetimizi ilimde, bilimde ve medeniyette öncü kılsın.

  7. Bu bağlamda ;

    1) Boş ve hayali derken; emlakçıları, komisyoncuları, danışmanlık yapanları ,web tasarımı hazırlayanları meta değil de hizmet satanları madum ve meçhul olarak mı nitelendireceksiniz ?

    2) Koca kütüphanenin artık bir usb belleğe sığdırılıyor oluşu, veyahut koca sinema arşivinin bir harddiskte toplanıyor oluşu, veyahut koca koca devletlerin istihbarati bilgilerini cihazlarda saklıyor oluşu bu değerlerin hepsini kıymetsiz mi kılar?

    3) Sorarım hocam, her ay maaşımız elden değilde internet üzerinden hesabımıza yatırılıyor oluşu, parayı görmeden ordan kiramızı ödüyor, faturalarımız ödüyor kalan içinde hesap karttı ile markette alışveriş yapıyor oluşumuz bizi günahkar mı kılar ?

    4) En basit şekilde banka hesabımda ki 30 bin liramı çekmek istememe müteakip bankanın kırk dereden su getirip sevkiyat gelmedi, önceden rezervasyon yapılmalı, bugün toparlayamadık yarın gelin demesi gibi mi ?

    5 ) Tarafların rızası olmadan hiç bir şekilde kimse bir diğerinin ne cebinden, ne cüzdanından, nede hesabında para çekebilir mi ? Koskaca banka birinin hesabına yanlışlıkla milyonlar yatırıyor, fakat hesabından parayı çekebilmek için şahsın onayını istiyor, kripto para sektöründe tek fark uzlaşmazlık durumunda şikayet merciğinin olmayışıdır.

    6 ) Dinen şüpheli konulara mesafeli kalma düsturu, sizleri bu konuda günümüz toplumunda karşılığı olmayan açıklama yapma zorunluluğu hissettirmiş olmalı…

    Paylaşımınız için teşekkürler.

  8. benden sonra daha güzel yorumlar da eklenmiş. çıkacn sonuç şudur allahualem:

    müftiler işin felsefesinden, teknolojisiniden, en temel mevzularından uzak; işin içindekiler de islam fıkhına -en azından görüş belirtecek kadar- hakim değil. bu iki grubun buluşturulup fikir teatisinde bulunmasını sağlamak elzem. tabi, biz sadece türkçe veya ingilizce kaynaklardan takip edebiliyoruz. belki de bilmediğimiz farklı yerlerde konuşuluyordur.

    bu arada en güzelini cübbeli dedi: “ne olduğunu anlamadık ki caiz midir diyelim.”

    aynen öyle hocam. imam malik’e 40 mesele soruldu, 36’sına ‘la edri’ dedi. bilmiyorum demek ilmin yarısı.

    konuyla ilgili arkadaşlara aşağıdaki raporu okumalarını ve hocanın katıldığı radyo programını dinlemelerini tavsiye derim.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.