İnsanın İçindeki 4 Haslet!

0
4076

İnsanın İçindeki 4 Haslet!

İnsan kalbinin, kendisine hizmetçi durumunda olan bu iki askerle (iyi-kötü huylar) ilgi ve ilişkisi vardır. Bunların her birinden kalpte bir ahlâk hâsıl olur. Bu ahlâkların bazısı kötü ahlâktır; onu helâk eder. Bazısı iyi ahlâktır; onu saadete eriştirir.

 

O ahlâkın tamamı çok ise de hepsi dört çeşitte toplanır: Hayvanlar ahlâkı, yırtıcılar ahlâkı, şeytanlar ahlâkı ve melekler ahlâkı. İnsanın durumu kendisine verilen şehvet yönünden, hayvanların durumuna benzer. Meselâ: Yemek ve cimaya (cinsi münasebet) çok istekli olması gibi. Kendisine verilen hışım sebebiyle hareketi; köpek, kurt ve aslanın hareketine benzer: insanları yaralamak, öldürmek, onlara eziyet etmek gibi. Kendisine yerleştirilen şeytanın ahlâkı sebebiyle işi hile, aldatma, yalan ve fitne olur. Kendisine verilen akıl nuru ve idrak cevheri sebebi ile meleklerin işini yapar: İlim, salâh (iyilik) ve perhiz gibi.

Yararlı işler yapmakla halk içinde şerefli ve aziz olur; kötü ahlâk ve çirkin hareketlerden temizlenir; uzaklaşır; marifet ve kemâliyle şâd olur; cehâlet ve akılsızlıktan ar etmeye, utanmaya başlar.

Hakikatte insanın içinde dört haslet vardır: Köpeklik hasleti, domuzluk hasleti, şeytanlık hasleti ve meleklik hasleti. Köpeğin sevimsiz ve çirkin oluşu; şekli el ve ayak yönüyle değildir. Belki, kendisinde bulunan çirkin sıfatlar sebebi iledir ki, insanlara eziyet etmesidir.

Domuzun kötü ve çirkin oluşu da; şekli ve âzası cihetinden değildir. Belki, hırs, tama ve kötü şeylere meyl ve rağbet gösterdiği içindir. Köpeklik ve domuzluğun gerçek manası budur. İnsanda da yerilen bunlardır. Şeytanlık ve meleklik hakikati de sözü geçen iyi manalardır. İnsana, meleklerin nurlarının eserlerinden olan akıl cevheri ile şeytanın aldatmasını ve zulmetmesini anlaması emredildi.

Böylece hile ve aldatma sebebi ile olan şeytanlık sıfatının çirkin yönü meydana çıkar, rezil rüsvay olur ve bir daha fitne yoluna imkân ve iktidar (güç) bulamaz. Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) buyurmuştur ki;

“İnsanoğlundan her fert için bir şeytan vardır. Hatta benim dahi vardır. Ancak Allah Teâlâ beni ona muzaffer, onu da bana mağlup eyledi. Öyle ki, bende hiçbir surette kötülük yaptırma imkânı bulamaz.”

Ve yine insana hırs ve şeytan hınzırını ve gazap köpeğini terbiye edip itaatli olarak aklın eli altına alması emredildi. Böylece hâkim akıl, işareti ve fermanı olmayınca kötülük isteyen nefis kalkıp oturamaz. Eğer böyle olursa, ona anılan güzel ahlâktan bazı haller hâsıl olur. Bu onun saadet tohumudur.

Eğer anlatılanların hilâfını yapıp nefs-i emareye kulluk kemeriyle sımsıkı bağlanır, ona hizmet mevkiinde olursa, onda kötü ahlâk meydana gelir ki, bu onun isyankârlık tohumu olur.

Eğer böyle bir kimsenin perişan hali, uyku âleminde yahut uyanıkken kendisine gösterilseydi, kendini bir hınzırın yahut köpeğin önünde el pençe divan hizmetçi olarak durduğunu görürdü.  Bir Müslümanı bir kâfirin eline esir bırakanın hali nice olursa, bir meleği, bir hınzırın veya köpeği eline esir bırakanın hâli ondan daha kötüdür.

İnsanların çoğu insaf nazarıyla bakıp kendi nefislerini muhasebe ve murakabe etseler, gece gündüz nefsin arzu ve isteklerine bağlı hizmetçi köle gibi olduklarının görürler.

Görünüşte insana benzeseler de, hakikatte onların hâli köpeğin ve hınzırın halinden pek farklı değildir. Onların yarın mahşer gününde kalplerinde gizli olan manalar aşikâr olup zâhir suretleri de, bâtınlarındaki mananın renk ve şeklini alacaktır. Böylece şehveti galip olan kimse, hınzır şeklinde görülecektir.

Bunun içindir ki, rüya âleminde kurt, zalim insan; domuz da pis insan demektir. Çünkü uyku ölümün numunesidir. Bu kadarıyla ki, uyku sebebiyle bu âlemden uzaklaşır. Suret, mânaya tâbi olur. Böylece herkesi bâtın sureti üzere görür.

 

İmam-ı Gazali, Kimyay-ı Saadet, 1.Cilt, syf: 27-29

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.