Hatim Asamm’ın Hocasından Öğrendiği 8 Mesele
Ahiret alimi, ilim tahsil ve tercihinde Hâtim Asamm gibi olmalıdır. Bu zat, Şakîk el-Belhî’nin talebesiydi. Bir gün Şakik kendisine:
-“Kaç seneden beri yanımdasın?” diye sormuş. Hatim:
-“Otuz beş sene oldu.” demiş. Şakik:
-“Bu uzun süre içinde neler öğrendin?” diye sormuş. Hatim:
–“Sekiz mesele öğrendim.” demiş. Şakik:
-“İnna lillahi ve inna ileyhi raciun!” Bir ömürlük zamanda sadece sekiz mesele mi öğrendin?” demiş. Hatim:
-“Evet, Üstad! Sadece bunları öğrendim, yalan söylemek istemiyorum.” demiş. Şakik:
-“Bu meseleler nedir, söyle de dinleyeyim?” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve onlardan her birinin bir şeyi sevdiğini, onu kalbine sevgili ettiğini gördüm. Fakat, kendisi ölünce sevdiği onu terk ediyor ve o tek başına kabre giriyordu. Bunun üzerine ben, ahiret amellerini sevdim ve onları kalbime sevgili ettim. Ta ki öldüğüm zaman sevgilim beni terk etmesin ve benimle beraber kabrime girsin.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et.” demiş. Hatim:
–“Allah Teala’nın ‘Kim Rabbinden korkar ve nefsini heveslerden çekerse, onun yeri Cennettir.’ (Naziat, 40,41) sözünü düşündüm ve inandım ki, Allah Teala’nın dediği haktır. Bunun üzerine, kendimi zorlayarak nefsimi heveslerden çektim ve taatlere yöneldim. Ta ki ahirette yerim cennet olsun.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et.” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve hepsinin değerli buldukları eşyaları saklayıp, iyice koruduklarını gördüm. Sonra Allah Teala’nın ‘Sizin yanınızda olan şeyler yok olur, benim yanımda olan şeyler ise bakidir.’ (Nahl, 96) sözünü düşündüm. Bunun üzerine kıymet ve değeri olan bir şeyim oldukça bunu Allah Teala’ya emanet ettim. (O’nun yolunda harcadım) Ta ki O’nun yanında baki kalsın.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et.” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve hepsinin şeref peşinde koştuklarını ve bunun için çalıştıklarını gördüm. Sonra Allah Teala’nın ‘Allah yanında en şerefliniz, takvası en çok olanınızdır.’ (Hucurat, 13) sözünü düşündüm. Bunun üzerine ben, takvayı kazanmaya çalıştım. Ta ki, Allah Teala yanında şerefli olayım.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et” demiş. Hatim:
-“İnsanlara baktım ve onların haset ve kıskançlıktan dolayı birbirlerini kötülediklerini ve dişlediklerini gördüm. Sonra, Allah Teala’nın ‘ Dünya rızk ve maişetini insanlar arasında biz taksim ettik ve bunların bir kısmını bir kısmından derecelerle üstün kıldık.” (Zuhruf, 32) sözünü düşündüm. Bunun üzerine kimseyi kıskanmamaya ve kimsenin aleyhinde konuşup onu kötülememeye karar verdim. Gerçekten kötü olanlarla karşılaşırsam, onlardan uzak durmakla yetineceğim.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et.” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve onların birbirleriyle kavga ve kırgınlık halinde olduklarını gördüm. Sonra, Allah Teala’nın ‘Şeytan sizin düşmanınızdır; ona düşmanlık ediniz.” (Fatır, 6) sözünü düşündüm. Bunun üzerine, insanları bırakıp, düşmanlığımı sadece şeytana yönelttim.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et.” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve hepsinin bir lokma için çırpındıklarını, bunun için kendilerini küçülttüklerini ve helal olmayan yollara başvurduklarını gördüm. Sonra, Allah Teala’nın: ‘Yerde yürüyen ne kadar canlı varsa, hepsinin rızkı Allah’a aittir.’ (Hud,6) sözünü düşündüm. Ve kendi kendime; ‘Bende rızkı Allah’a ait olan bir canlıyım’ dedim ve Allah Teala’nın kendi üzerine aldığı rızk telaşını bırakıp, O’nun benim üzerimdeki hukukunu gözetmeye çalıştım.” demiş. Şakik:
-“Güzel! Devam et!” demiş. Hatim:
–“İnsanlara baktım ve hepsinin kendileri gibi mahluk (yaratılmış) aciz ve fani (geçici, kısa ömürlü) olan şeylere güvendiklerini, kiminin çift ve çubuğuna, kiminin ticaret ve sanatına, kiminin bilek gücüne bel bağladığını gördüm. Sonra Allah Teala’nın: “Kim Allah’a güvenip dayanırsa, o kendisine yeterlidir.” (Talak,3) sözünü düşündüm ve yalnız Allah Teala’ya güvenip tevekkül etmeye çalıştım ve O’nun bana yettiğine inanıp, iç rahatlığına kavuştum.” demiş. Şakik:
-“Ey Hatim! Sekiz mesele dediğin bu şeyler bütün ilimlerin ve kitapların özü ve hülasasıdır. Ötesi ise kışır ve kabuktan ibarettir.” deyip, onu takdir ve tebrik etmiştir.
Kaynak; İmam-ı Gazali, el-İhya’u Ulum-id-Din, 1. Cilt, sayfa: 115-117.
İlginizi Çekebilir: Duanın kabul olması için Sahabeye Efendimizden Nasihat
