İlim Talebesine İmam Gazali’den 10 Tavsiye
1-Her şeyden önce, kalbini bütün fena hallerden ve çirkin sıfatlardan arındırmalıdır. Çünkü ilim öğrenmek, kalbin bir ibadeti, iç duyguların namazı ve Allahu Teâlâ’ya yaklaşmasıdır.
2-Dünya ile alakasını en aza indirmelidir.
3-İlimle ilgilenip hocaya ukalalık etmemelidir. İlim ancak tevazu göstermek ve dinlemek ile elde edilir.
4-İlim tahsilinde bulunan kimse, ilk zamanlarda ister dünyaya isterse ahirete ait olsun insanların ihtilaflarına kulak vermemelidir. Zira bu gibi ihtilaflar, aklını dağıtır, zihnini karıştırır, düşünce ve görüşlerini saptırır. İlime yeni başlamış olan kimseyi şüpheli şeylerden uzaklaştırmak yeni Müslüman olan kimseyi kafirler arasına girmekten uzaklaştırmaya benzer.
5-Öğrenci faydalı ilimlerden hiç birini terk etmemelidir. Hiç olmazsa onlara gayelerini anlayacak kadar bakmalı ve sonra imkân bulduğu takdirde o alandaki bilgilerini genişletmelidir. Çünkü ilimler birbirine bağlı ve birbirine yardımcıdır.
6-Rastgele ilmin bir dalına girmeyip, ilimde tertibe uyarak, önemli olanı tercih ederek başlamalıdır. Şu kısa ömür bütün ilimleri öğrenmeye yeterli gelmediğine göre, en uygun olanı her ilimden güzelini almak ve ondan bir koku ile yetinerek bütün gücünü, ilimleri en üstünü olan ahiret ilmine vermektir. İlimlerin en şereflisi Allah Teâlâ’yı bilmektir.
7-İlimde, önce gelen bir konuyu bitirmeden ondan sonraki konuya geçmemektir. Çünkü ilimler zorunlu bir tertibe bağlıdır. Bazıları diğerlerine yoldur. Onları elde etmeden öbürlerine geçilemez. Başarıya ulaşanlar, bu tertibe uyanlardır.
8-İlimleri şereflendiren, değerlendiren sebepleri bilmektir. İlimlerin değeri iki şey ile ölçülür:
a-Sonucunun yüksekliği
b-Delilinin kuvvet ve sağlamlığı
İlimlerin en yücesi Allahu Teâlâ’yı, Meleklerini, kitaplarını ve Peygamberlerini bildiren ilimlerle bu ilimlere ulaştıran diğer ilimlerdir.
9-Okumaktan amacın bu anda kalbini kötü huylardan arıtıp, faziletlerle süslemek, gelecekte ise mukarreb meleklerin derecesine yükselmek ve Allahu Teâlâ’ya yaklaşmak olmasıdır. Bilgisiyle riyaset, servet, makam, düşük adamlarla mücadele ve emsallerine üstünlük gayesini gütmemelidir. Hangi ilim olursa olsun kim ki ilmi ile Allahu Teâlâ’nın rızasını kazanmak isterse elde edilecek kazanca ulaşır ve o ilim sahibini yükseltir.
10- İlimlerin, gayeye olan nisbetlerini öğrenip okunacak şeyi ona göre seçmektir. Yakını ve yüksekte olanı, uzakta olan üzerine ve daha önemli olanı tercih etmek gibidir.
Dipnot: Said Havva’nın İslam’da Nefis Tezkiyesi eserinden faydalanılarak hazırlanmıştır.
