İslâm’da Heykelcilik Niçin Yasaklanmıştır?
İslâm dininde özellikle vurgulanan temel, tevhittir. Tevhide zarar veren en etkili düşünce ve inanç, putperestliktir. Bundan dolayıdır ki, canlı heykel yapmanın yasaklanmasının başlıca 5 sebebi vardır.
- Heykel yapmak, Allah’ın yaratıcılık vasfını taklit etmek mânasına gelir,
Bunun en açık delili; Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in şu iki hadîs-i şerîfidir;
“Kıyamet günü Allah’ın en şiddetli azabına maruz kalanlar, Allah’ın yarattıklarını taklit edenlerdir.” (Hadisi Şerîf Meâli, Ahmed bin Hanbel, Müsned)
“Kıyamet günü bu sureti yapanlara; yaptığınızı canlandırın denilecektir.” (Hadisi Şerif Meali, Buhâri)
Bu hadisi şeriflerden sonra, insanoğlu düşünmez mi ki, bir sineği dahi yaratmaktan aciz olduğu halde, yaptığı bu suretlere can vermeye nasıl kadir olabilir?
- Putlar ve putçular, insanlık tarihinde insanları haktan sapıklığa götürmüşlerdir.
Putperestlik; ilk Hazreti Nuh (aleyhisselâm)’un milletinde başlamıştır. Taştan, tunçtan, ağaçtan, alçıdan ve benzeri maddelerden put yapımları olmuştur. Böylece saygı ve anı için dikilen heykeller, zamanla putlaşmıştır.
- Heykel yapmak, İslâm alimlerince, Allah’ın yaratıcılığına özenme, fikri plânda bile olsa, O’nun tek yaratıcılığını gölgeleme olarak değerlendirilmiştir.
Ebû Ca’fer Muhammed İbn-i Bâkır Hazretlerine dayandırılan bir rivayet şöyledir;
“Vedd ; milleti içinde sevilen, Müslüman bir erkekti. Ölümünde milleti çok üzüldü.
Ağlaştılar. Bâbil civarında, kabri başında toplaştılar. Mâtem tuttular. Bu durumu fırsat bilen şeytan;
“İsterseniz ben onun bir suretini (heykelini)yapayım! ” dedi, nitekim yaptı da…
İşte! İlk kez put diken bu nesil onları, kesinlikle tapınmak için dikmemiş ve onlara ibadet edip, şirk koşanlardan olmamışlardı, fakat bu milletin peşinden gelen nesiller;
-Zamanla bu heykellerin ilâh olduğuna inanmaya başlamış,
-Hayır ve şerrin sahibi olduklarını vehmetmeye başlamış,
-Başlangıçta, milletçe sevilen kişileri anmak ve hatıralarını yaşatmak için yapılan heykellerin, nesiller sonra niçin yapıldıkları unutulmuş, yapılan heykeller tanrılaştırılmıştır. Böylece insanlık tarihinde putlara tapınma başlamış ve putçular ortaya çıkmıştır.
- Bu çeşit keşif ve sanat gücüne, şekillendirme yeteneğine sahip insanların bu gücü kendilerinden bilip, kibirle gurura kapılması muhtemeldir.
Evet, burada 2 şey mevzu bahistir. Birincisi; ‘Yetenek’, ikincisi ise, ‘Kibir’
İlk olarak bilmeliyiz ki; İslâm tevhit dinidir. Bu inancı korumak için son derece titizlik gösterilmiştir. Bundandır ki akla veya kalbe, gizli ve açık yoldan girebilecek her türlü şirk ve putperestlik yolunu kapatmıştır.
Ayrıca bir yeteneğin olması, onu her şartta mübâh kılmaz. Kaldı ki ‘yetenekler’ de (Haşâ!) bu imtihanın dışında kalmaz. Örnek verecek olursak, ‘Bir çilingir, her kilidi açabilse, bu kabiliyetinden dolayı kilitli kapıları açıp, evdeki kimselerin eşyalarını çalsa, bu hırsızlığı günah olmaktan çıkar mı?
Elbette yetenek ! Lâkin burası bir imtihan yeridir. Mülkün sahibi Allah’tır! Kendi mülkünde dilediği gibi tasarruf eder.
İkinci ve oldukça sakıncalı bir durum olan kibir ise, insanı helâk çukuruna kadar iten, bâtîni bir hastalıktır. Nitekim şeytan da kibirlendi ve âsilerden oldu !
- Ulu Allah; insanı, yeryüzüne halife olarak tayin etmiştir. Kendisine tapınılan böylesi âciz şeylerden onu kurtarıp, lâyık olduğu makama yükseltmek için canlı mâhlukların her türlü heykel ve resmini yasaklamıştır.
Âyet-i Kerîme’de buyruluyor ki;
Bismillahirrahmanirrahim
“ (Yarattığını) bilmez mi (hiç) Yaradan ? … “ (Mülk Sûresi,14.Âyet Meâli)
Demek ki insanın, âczini bilip, inadını ve kibrini kırıp, dünyanın geçici menfaatlerine aldanmayıp; sonsuz azamet sahibi olan yüce Allah’a baş eğmesi şarttır. Sonsuz saadet ancak ve ancak Allah’a itaat ile olur.
Yüce Allah en iyisini bilendir.
