Sabrın 3 Mühim İlacı
Bil ki sabrın birçok yolları vardır. Zira her şeye sabretmenin bir çeşit zorluğu ve bir çeşit ilacı vardır. Evet hepsinin ilacı ilim ve amel birlikte uygulanmasıdır ve kötü ve günah olan işler bölümünde anlatılanların hepsi sabrın ilacıdır. Burada misal olarak o ilaçların birini anlatalım. Diğerleri de bu örneğe kıyas yapılarak anlaşılır.
Sabrın manası, din duygusunun, şehvet duyguları karşısında direnmesidir. O halde sabır, bu iki duygu arasındaki kavga ve mücadeleden ibarettir. İki kimse dövüşürken, birinin galip çıkmasını istersen, onun çaresi, tuttuğun tarafa kuvvet ve yardım sağlamak ve öbür tarafı zayıf düşürmek ve ona yardımcı olabilen şeylerden el çekmektir.
Bu itibarla şehvet galip geldiği takdirde, fercini cimadan koruyamaz. Fercini cimadan koruyabilirse, gözünü bakmaktan ve kalbini düşünmekten koruyamaz. O halde bunun çaresi, evvela şehvet duygularını zayıflatmaktır. Bu da 3 şeyle olur:
- Daima kuvvetini gıdadan ve nefis yemeklerden aldığı için, oruç tutmak suretiyle ona kuvvet veren şeyleri vermemelidir. Akşamleyin de kuru ekmek ile iftar edip et ve kuvvetli yemeklerden bir şeyi yememelidir.
- Şehvetleri artırıp tahrik eden şeylerin yolunu kapamalıdır. Güzel yüzleri görmek şehvetleri tahrik ettiği için uzlete çekilip gözünü korumalı ve kadınların ve çocukların yolunda durmamalıdır.
- Evlenmekle kendini teskin etmelidir. Zira evlenmekle şehvetlere sükunet gelir ve ekseriya evlenmeden şehvetlerden kurtuluş olmaz. Nefis, bir serkeş ata benzer; üç şeyle zapt edilir: Birincisi, ona az yem vermekle olur. İkincisi, ona yem göstermekle olur. Üçüncüsü de, onu teskin edecek miktarda bir şeyler vermekle olur. Bunların üçü de şehvet duygularını zayıflatmak için bir nevi ilaçtır.
Dini duyguları kuvvetlendirmek için de 2 yol vardır:
- Eğer şehvet faydasının bir saat, sabır faydasının ise ebedi padişahlık olduğuna kuvvetli bir iman ve itikadı var ise, şehvete sabretmenin sevabı hakkında gelen hadisleri düşünerek, dini duyguyu şehvet duygusu güreştirmelidir. Çünkü böylece dini duygu kuvvetlenir ve iman artar.
- Cesaret buluncaya kadar, azar azar şehvete muhalefet etmeye alışmalıdır. Zira cesaretli ve güçlü olmak isteyen önce kendi kuvvetini denemeli, ikinci olarak da ağır işlere azar azar başlayıp, onu olgunlaştırmalıdır. Şöyle ki; güçlü bir kimse ile güreşmek isteyen kimse gibi, önce zayıflarla güreşip kendi kuvvetini denemeli, idman ve alıştırma yapmalıdır ki, kuvveti artsın. Bunun için ağır işlerle uğraşan kimseler daha güçlü olur. Bütün zor işlerde sabır ilacı bu yollarla uygulanır.
Bil ki, şükür derecesi önemli ve çok yüksek bir derecedir. Hiç kimse tam anlamıyla şükür mertebesine ulaşamaz. Bunun için Hak Teala buyurur ki:
“Kullarım içinde (gereği üzere) Allah’a şükredenler azdır.” (Sebe suresi, 13. ayet) Şeytan da insanları kötüleyerek: “İnsanların çoğu şükredici olmaz.” (Araf suresi ,ayet: 17)
Kaynak:İmamı gazali- Kimya-yı Saadet