Sehiv Secdesi

Hanefi mezhebine göre sehiv secdesi, bir namazın kusurlu kılınması hâlinde, bu kusuru düzeltmek maksadı ile, namazın sonunda (son oturuşta tahiyyatı okuduktan sonra) yapılan secdedir. Kusur genellikle namazda farzın te’hiri, vâciblerden birinin unutularak yapılmaması (terki), yahut sonraya bırakılması (te’hiri), yahut da vaktinden önce yapılması (takdimi) suretiyle ortaya çıkar. Namaz içinde bu yanlışlıklar hatırlanırsa namaz sonunda sehiv secdesi yapılır. Sehiv secdeleri vâcibdir.

Son oturuşta Tehıyyât okunduktan sonra, imam olan kimse sadece sağ tarafına, yalnız kılan ise iki tarafına da selâm verir ve hemen ardından Allahü Ekber diyerek 2 defa secdeye varır. İkinci secdeden sonra doğrulup oturur ve yeniden Tehıyyâtı, salâvat ve duaları okuyarak selâm verir. Böylece sehiv secdesi yerine getirilmiş olur. Namaz kılan kimse şayet selâm verdikten sonra yanıldığını hatırlarsa, yönünü kıbleden çevirmemiş ve henüz konuşmamış ise, sehiv secdesini yapabilir. Fakat yerinden kalkmış, yönünü kıbleden çevirmiş veya konuşmuş ise, artık sehiv secdesi yapamaz. Namaz sahihtir, ancak sehiv secdesi yapılmadığı için sevabı noksandır. Vâciblerden biri, terkedilirse namaz geçerli olur. Ancak vacibi terketmekten dolayı günah işlemiş olur. Sehiv secdesi yapan imama iktida sahihtir.

Sehiv secdesini gerektirici hallerden bâzıları şunlardır:

1. Fâtiha`dan sonra zamm-ı sûre okumadan rükûa gitmek. Rükû`da iken hatırlarsa, doğrulup sûreyi okur, sonra tekrar rükûa gider. Namazın sonunda da sehiv secdesi yapar.

2. Unutarak Fâtiha`yı iki kere okumak.

3. Vitir namazlarının tekbir ve kunut duasını unutmak. Rükûda iken hatırlasa, doğrulup kunut okumaz. Sonunda sehiv secdesini yapmakla yetinir.

4. Dört rekatlı namazlarda, iki rekat kıldıktan sonra oturmayı unutarak üçüncü rekata kalkmak, yani, ilk oturuşu terketmek. Bu durumda bakılır: Eğer namazı kılan kişi tamamen kalkmış veya kalkmaya daha yakın bir durumda ise, oturmaz; namazı bitirip sonunda sehiv secdesi yapar. Eğer oturmaya daha yakın bir halde ise, oturur; sonunda da sehiv secdesi yapmaz. Tam kalktıktan sonra oturmak ise, namazı bozar.

5. Birinci oturuşta Tehıyyât`ı okuduktan sonra hemen kalkmayıp salâvatları ve duaları okumak yahut da bir rükün edâ edecek kadar gecikmek. Bu durumda eğer salâvattan okunan kısım bir cümle teşkil eder ise “Allahümme salli alâ Muhammedin” demek gibi namazın sonunda sehiv secdesi yapılır. Fakat okunan kısım bir cümle teşkil etmemişse, sehiv secdesine gerek yoktur.

6. Dört rekatlı farz namazlarda, son rekatta oturmaksızın beşinci rekata kalkılacak olsa, beşinci rekatın kıyam, kırâet ve rükûu tamamlanıp secdeye gidilmedikçe, dönüp tekrar oturulur. Tehıyyâtdan sonra selâm verilip sehiv secdesi yapılır. Çünkü bu durumda farz olan son oturuş tehire uğramıştır. Fakat beşinci rekat için secde yapılmış olursa, bu namaz nâfileye döner. Artık buna bir rekat daha ilâve ederek, altı rekatlık bir nâfile namazı kılınmış olur. Dolayısıyla sehiv secdesi de gerekmez.

7. Dört rekatlı bir farz namazın son kadesinde teşehhüd miktarı oturduktan sonra kalkan kimse, hemen oturup selâm verir. Tekrar Tehıyyat okumasına gerek yoktur. Hâtta oturmadan ayakta bile selâm verebilir. Zira farz olan oturuşu yapmıştır. Yalnız ayakta selâm vermekle vacibi terketmiş olur. Sonunda ayrıca sehiv secdesi de lâzımdır. Çünkü selâm tehire uğramıştır.

8. İmama sonradan yetişen kimse, kendi kıldığı rekatlar içinde hatâ yaparsa, o hatâsı için sehiv secdesi yapar.

9. İmamın, açıktan okuması vâcib olan yerlerde gizli; gizli okuması vâcib olan yerlerde de açık okuması… Meselâ öğle namazında Fâtiha ve zamm-ı sûreyi sesli okuması, akşam namazında da içinden okuması gibi. Namazdaki tesbih ve tekbirlerin cehren okunması, sehiv secdesini icab ettirmez.

10. Namaz içinde Fâtiha okunduktan sonra hangi âyet veya sûreyi okuyacağı bir müddet tefekkür edilse, sehiv secdesi icab eder. Çünkü vâcib te`hire uğramıştır.

11. Ta`dîl-i erkânın terki, sehiv secdesini gerektirir.

12. Namazda sehiv secdesini icab eden birkaç hatâdan dolayı tek sehiv secdesi yeterlidir.

Sehiv secdesinde, iki secde ile Tehıyyât`ı okumak ve selâm vermek vâcibdir. Tehıyyât`dan sonraki salâvat ve dualar ve secdedeki tekbirler ve tesbihler ise sünnettir.

Bir namaz içinde, o namazın rek`atları sayısında şüphe etmek, namaz kılan kimse vesveseli biri değilse, kılınan namazı iptâl eder. Yeniden kılmak gerekir. Nitekim vakit varken, namazı kılıp kılmadığında tereddüd eden de o namazı kılar. Namazı tamamladıktan sonra rekat sayısında şüpheye itibar yoktur. Ancak noksan kıldığını kesin olarak anlarsa namazı yeniden kılar.

Gerek sünnet namazlarda, gerekse farz olan namazlarda sehiv secdesi yapılır.

Namazda zammı sureleri sırasına göre okumamak mekruhtur. Bundan dolayı namaz bozulmaz, yeniden kılmak gerekmez. Sehiv secdesi de gerekmez. Yanlışlıkla daha önce okuduğunuz sureye de başlasanız, sırasına uygun olmayan sureye de başlasanız o şekilde okuyup tamamlamak gerekir. Bundan dolayı da sehiv secdesi gerekmez.

Zammı sureyi okurken hata edilse ve o hatayı düzeltmek için baştan alınırsa sehiv secdesi gerektirmez. Ancak bir sureye başladıktan sonra onu bırakıp başka sureye başlamış iseniz yine sehiv secdesi gerekmez.

Üç rek’atlı farz bir namaz (Akşam namazı) da, son rek’atta oturmaksızın dördüncü rek’ata kalkılacak olsa, dördüncü rek’atın kıyam, kırâet ve rükû’u tamamlanıp secdeye gidilmedikçe, dönüp tekrar oturulur. Tehıyyâtdan sonra selâm verilip sehiv secdesi yapılır. Çünkü bu durumda farz olan son oturuş te’hire uğramıştır. Fakat dördüncü rek’at için secde yapılmış olursa, bu namaz nâfileye döner. Dolayısıyla sehiv secdesi de gerekmez.

Ancak üçüncü rekattan sonra son oturuşu yapıp dördüncü rekata kalkan kimse secdeye varmadıkça hemen geri oturur tahiyyattan sonra selam verip sehiv secdesi yapar. Fakat dördüncü rekatı da secde ile bağlamışsa buna bir rekat daha ekleyip beşe tamamlar ve sonunda sehiv secdesi yapar. Böylece namaz tamam olur. Son oturuşu yerine getirdiği için farz yerine gelmiş olur.

Dört rekatlı namazların son oturuşunu yapmadan veya yaptıktan sonra beşinci rekata kalkanların durumu da yukarıda belirtilen şekildedir.

Bir rüknün tehiri veya bir vacibin terk yahut tehiri halinde, son oturuşta yalnız Tahiyyat okunduktan sonra iki tarafa selâm verilir, daha sonra “Allahu ekber” denilerek secdeye varılıp, üç kere “Sübhane Rabbiyel a’lâ” okunur; sonra “Allahu ekber” denilerek oturulur, bir tesbih miktarı celseden sonra yeniden “Allahu ekber” diye, ikinci secdeye varılır; yine üç defa “Sübhane Rabbiyel-a’lâ” okunduktan sonra “Allahu ekber” denilerek oturulur. Tahiyyat, Allahümme salli ve Allahümme barik ve Rabbenâ âtinâ duaları okunduktan sonra önce sağ tarafa, sonra da sol tarafa selâm verilir.

Yalnız sağ tarafa selâm verildikten sonra sehiv secdelerinin yapılması daha faziletli ve ihtiyata daha uygundur. Nitekim cemaatla kılınan namazlarda cemaatin yanlışlıkla dağılmasına meydan vermemek için, yalnız sağ tarafa selâmdan sonra sehiv secdelerinin yapılması gerekli görülmüştür.

Sağa ve sola selam veridkten sonra, namazı bozacak bir iş yapmadan sehiv secdesi yapması gerektiğini hatırlayan kimse hemen sehiv secdesi yapar.

Sehiv secdesi gerektiği halde yapmayan kişinin namazı geçerlidir. Yeniden kılması gerekmez. Ancak bilerek terketmesi durumunda vacibi terkettiği için günah işlemiş olur.

1- Sehiv secdesi gerektiği halde yapmayan kişinin namazı geçerlidir. Yeniden kılması gerekmez.

2- İmam sehiv secdesi yaptıktan sonra uyulduğu takdirde normal şekilde namaz tamamlanır. Sehiv secdesi yapmak gerekmez.

3- Sehiv secdesi yapıldıktan sonra artık sehiv secdesini gerektirecek bir durum olmaz.

Kaza namazlarında da sehiv secdesini gerektirecek bir durum olmuşsa bu secde yapılır. Sehiv secdesi farz, kaza ve bütün nafile namazlarda gerektiğinde yapılır.

Her rek’at­ta iki sec­de ya­pı­lır. Bun­lar­dan bi­ri­si bi­le­rek ter­ke­dil­se na­maz bo­zu­lur, seh­ven ter­ke­dil­se hatırlandığında yapılmalıdır.

Bir rekâtta ilk secdeden sonra yanılarak sonraki rekâta kalkar ve o rekâtı iki secdesi ile yerine getirdikten sonra, namazın sonunda terkettiği bu secdeyi hatırlayıp, o secdeyi de yerine getirse, sıraya uymadığından dolayı bu kimseye sehiv secdesi yapmak vacib olur. Selâmdan son­ra bi­le ha­tır­lan­sa, na­ma­za ay­kı­rı bir şey ya­pıl­ma­mış­sa sec­de­ye va­rı­lır, da­ha son­ra son otu­ruş ia­de edi­le­rek se­hiv sec­de­le­ri ya­pı­lır.

a) Bir kimse iftitah tekbiri alarak namaza durup kıyamı da yerine getirdikten sonra kıraat etmeden rükûa varır da kıraati unuttuğunu rükûda hatırlarsa, unutulan bu kıraatin kazâ yoluyla telâfi edilmesi mümkündür. Bu kişi rükû halinde iken Kur’an’dan bir âyet okursa, bu suretle terkettiği farzı (ki bu kıraattir) telâfi etmiş olur. Fakat kişi kıraat etmediğini rükûda iken değil de secdede iken hatırlayacak olursa artık unutulan kıraatin namaz içinde kazâ yoluyla tedarik edilmesi mümkün olmaz, namaz fâsid olur ve yeniden kılınması gerekir.

b) Bir kişi iftitah tekbiri alıp kıyam ve kıraatten sonra rükû etmeden doğrudan secdeye inecek ve birinci secdede rükû yapmadığını hatırlayacak olsa, bunun da kazâ yoluyla telâfi edilmesi mümkündür. Bu kişi hemen ayağa kalkar ve rükûunu yapar. Bu yaptığı rükû, az önce yaptığı secdeyi iptal ettiği için, bu rükûdan sonra yeniden iki secde yapar ve namaza devam eder. Rükû yapmadığını ikinci secdede hatırlayacak olursa, artık bunun telâfisi mümkün değildir. Namaz fâsid olur ve yeniden kılması gerekir.

c) Bir kimse dört rek‘atlı farz namazda son oturuşu (ka‘de-i ahîre) unutarak beşinci rek‘ata kalkar da beşinci rek‘atı kılmakta iken son oturuşu yapmadığını hatırlarsa, bunu henüz secdeye varmadan hatırlaması halinde bunun telâfisi mümkündür. Hemen oturur, Tahiyyât okur ve selâm verir, farz olan oturuşu geciktirdiği için de sehiv secdesi yapar. Fakat beşinci rek‘atın secdesini yaptıktan sonra hatırlayacak olursa o vakit ka‘de-i ahîrenin telâfisi mümkün değildir. Namazının farzlığı bâtıl olur ve farz diye kıldığı beş rek‘at namaz nâfileye dönüşür. Bir rek‘at daha kılarak bu nâfileyi altıya tamamlar. Farzı tekrar kılar.

Dört rek‘atlık farz namazda, eğer ka‘de-i ahîre yapıldıktan sonra yanlışlıkla beşinci rek‘ata kalkılacak olursa, bu fazla rek‘at secde ile tamamlanmış olsa dahi namazın farzlığını iptal etmez. Fazladan kılınan rek‘atı tam bir nâfile haline getirmek için ona bir rek‘at daha ilâve edilir. Selâm tehir edildiği için de namazın sonunda sehiv secdesi yapılır.

Kazâ yoluyla telâfinin mümkün olduğu bu örneklerin her birinde sehiv secdesi yapmak gerekir. Öte yandan, bu örnekler kişinin rükû veya secde veya ka‘de-i ahîreyi terketmesi durumlarına ilişkindir. Kişi iftitah tekbirini terketmişse bunun kazâ yoluyla telâfi edilmesi mümkün olmaz; namaz bâtıl olur.

Rükuda Sübhâne rabbiye’l-a’lâ  veya secdede   Sübhâne rabbiye’l-azîm  demekle sehiv secdesi yapmak gerekmez.

İlk teşehhüdde Fatiha okunursa sehiv secdesi gerekir.

Son teşehhüd de Fatiha okunursa sehiv secdesi yapmak gerekir. Bu durum teşehhüdde önce Fatihayı sonra et-Tehıyyatu’yu okursa böyledir. Teşehhüd miktarı oturup Et-Tehiyyat’ı okuduktan sonra Fatihayı okursa bir şey lâzım gelmez. (EI-Muhit / Radıyüddin Serahsi; Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, 1/420-421)

Evet iki tarafa da selam verdikten sonra veya hiç selam vermeden de secde-i sehv yapılabilir. Cemaatle yapılırken sadece sağ tarafa vermek daha uygun olur.

Evet gerekir. Kıraati [Kur’an okumayı] unutup sadece Sübhaneke okuduktan sonra rükûa veya secdeye giden kimse, geri dönüp kıraati yaptıktan sonra, tekrar rükû ve secdeyi yapar. Farz tehir edildiği için secde-i sehv de gerekir. Rükû ve secdeyi yapmazsa namazı sahih olmaz. Çünkü namazda tertip yani farzları sıra ile yapmak farzdır. Rükûu unutup secdeye giden, tekrar dönüp rükûu yapmazsa namazı sahih olmaz. Rükû yaparsa, namazın sonunda secde-i sehv de gerekir.

İki secde farzdır. Secdeleri peş peşe yapmak vacibdir. İki secdeden biri unutulup namaz içinde hatırlanınca hemen o secde yapılır, namazın sonunda da secde-i sehv gerekir. Son teşehhüdde Ettehıyyatü okuyacak kadar oturmayanın da namazı sahih olmaz. İki rekâtlı namazda, ikinci rekâtta değil de üçüncü rekâtta otursa, 4 rekâtlı namazda, dörtte oturmayıp beşinci rekâtta otursa, namazı sahih olmaz; çünkü farz yerinde yapılmamış oluyor.